Kurcz Ida Pamięć, uczenie się, język (6)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dlatego twierdze� niezgodnych z wyznawanymi przekonaniami nie dopuszczamy do �wiadomo�ci.Ju� spostrzeganie jest w tym wzgl�dzie selektywne, a pami�� pe�ni funkcj� kolejnego filtru.Zainteresowanego tym problemem czytelnika odsy�amy do podr�czników psychologii spo�ecznej.Teorie pami�ciWspominali�my ju� parokrotnie najstarsz� teori� pami�ci, tzn.koncepcj� konsolidacji �ladów pami�ciowych Mullera i Piltzekera (1900), w której akcentuje si� konieczno�� konsolidacji kodowanych informacji, aby zosta�y one przechowane na trwa�e w pami�ci.Na czym jednak mia�aby polega� natura owego �ladu nie jest jasne i do dnia dzisiejszego trwaj� na ten temat spory.Aby wyja�ni� proces zapominania, przyjmuje si�, �e �lady samoistnie zacieraj� si� z up�ywem czasu b�d� ulegaj� os�abieniu na skutek braku ich u�ycia, b�d� te� s� aktywnie zacierane przez nak�adaj�ce si� na nie �lady nowych do�wiadcze� (interferencja).Istniej�ce w pami�ci �lady mog� by� aktywizowane przez jednostk� w procesie przypominania lub przez ponowne pojawienie si� bod�ca w procesie rozpoznawania.Poniewa� rozpoznawanie stanowi podstaw� percepcyjnej identyfikacji dzia�aj�cych na nas bod�ców, mechanizm rozpoznawania szczególnie interesowa� psychologów zajmuj�cych si� procesami poznawczymi.Do�� powszechnie przyjmuje si�, �e �lady te tworz� co� w rodzaju wewn�trznych wzorców umys�owych, z którymi porównywane s� nap�ywaj�ce informacje.Wzorce takie nie mog� jednak by� zbyt sztywne (nowe informacje tego samego rodzaju mog� si� ró�ni� od poprzednich, np.odmienny mo�e by� krój czcionki w ró�nych tekstach, co nie powinno utrudnia� nam procesu czytania), a jednocze�nie zbytnia tolerancyjno�� na ró�ne odchylenia w nowych bod�cach mo�e prowadzi� do pomy�ek.Wynika z tego w sposób oczywisty, �e wzorce umys�owe nie mog� by� bezpo�rednimi kopiami bod�ców i �e g�ówna trudno�� polega na rozwi�zaniu starej kontrowersji mi�dzy psychologi� klasyczn� a psychologi� ca�o�ci, tj.konn-~trowersji mi�dzy zdolno�ci� naszego aparatu poznawczego do dokonywania analizy (rozk�adanie bod�ca na elementy, cechy) a jego zdolno�ciami do dokonywania syntezy (tworzenia ca�o�ciowego obrazu).Przyjrzyjmy si� rozwojowi teorii pami�ci w ostatnim trzydziestoleciu.Omówimy trzy grupy takich teorii: teorie wzorców, teorie schematów i teorie rozproszonego i równoleg�ego przetwarzania.Wyodr�bnili�my je ze wzgl�du na ujmowanie przez nie wymienionej powy�ej kontrowersji mi�dzy analiz� a syntez�, mi�dzy konieczno�ci� sk�adania ca�o�ci z elementów a prymatem ca�o�ci.Teorie wzorców akcentuj� analityczny charakter procesów przetwarzania informacji, teorie schematów z kolei ich charakter syntetyczny, natomiast teorie rozproszonego i równoleg�ego przetwarzania próbuj� ��czy� oba te podej�cia.Wszystkie te teorie musz� te� w jaki� sposób ustosunkowa� si� do omawianych w tym rozdziale problemów, takich jak: deklaratywno�� i proceduralno�� wiedzy, autonomiczne i �wiadome przetwarzanie informacji, ró�ne rodzaje pami�ci itp.Teorie wzorcówPierwszym modelem, za pomoc� którego próbowano rozwi�za� spraw� funkcjonowania wzorców umys�owych, s�u��cych do identyfikacji percypowanych bod�ców, by� tak zwany model "Pandemonium" Selfridge'a z 1959 r.(rys.34).Miltonowskie Pandemonium stanowi odniesienie dla funkcjonowania tego modelu.Wzorce, jak powiedzieli�my, nie mog� by� zbyt sztywne i jednoznaczne, gdy� rzeczywisto�� bod�cowa jest wzgl�dnie urozmaicona i bod�ce tego samego rodzaju mog� si� do�� znacznie ró�ni� w kolejnych wyst�pieniach.Zastosowano do�� proste rozwi�zanie.Mi�dzy bod�cem a wzorcem po�redniczy uk�ad reaguj�cy na poszczególne cechy czy elementy bod�ca, a cechy te maj� te� swoje odpowiedniki we wzorcu.Dla zobrazowania ca�ej sprawy niech nam pos�u�y podr�cznikowy ju� przyk�ad, adaptowany z pracy Selfridge'a (1959) model rozpoznawania liter alfabetu (rys.34).Jak to wida� na rys.34 wyró�nia si� tu cztery kategorie "demonów": demon obrazów (rejestruj�cy bodziec na zasadzie jego kopii), demon cech (ka�dy z nich jest wra�liwy na okre�lon� cech�), demony poznawcze (wewn�trzne wzorce) i demon decyzji.Cech jest nieporównanie mniej ni� daj�cych si� z nich kombinowa� wzorców poznawczych.Model ten jest wzgl�dnie elastyczny, gdy� wzorce nie musz� dok�adnie odpowiada� bod�com; ró�ne drobne odchylenia mog� zosta� pomini�te, co umo�liwia reakcj� opisywanego systemu bez wzgl�du na odchylenia czy zniekszta�cenia wyst�puj�ce w samych bod�cach.Wsz�dzie tam, gdzie z pewnej liczby cech mo�na kombinowa� ró�ne ca�o�ci, taki model dobrze pasuje.Jest rzecz� oczywist�, �e pod "demony" mo�emy podstawi� uk�ad elektroniczny dla komputerów czy uk�ad nerwowy dla organizmów �ywych i szuka� analogii dla Pandemonium w pracy tych uk�adów.OdkryciaYvueDemonycechDemon obrazów BodziecRys.34.Pandemonium O.G.Seifridge'a (1959)detektorów cech fizycznych w korze mózgowej kota (typu linii w okre�lonym po�o�eniu czy k�tów) przez Hubla i Wiesla w 1962 r.da�o neurofizjologiczn� podbudow� dla modelu Selfridge'a.Odkrycie to zosta�o te� wykorzystane w koncepcji Konorskiego, który w swojej pracy Integracyjna dzialalno�� mózgu (PWN, 1969; ang.wyd.w 1967 r.) przedstawi� teori� jednostek gnostycznych, podobn� do Pandemonium Selfridge'a.Przyjmuje on, i� w umy�le ludzkim znajduje si� wiele ró�nych analizatorów percepcyjnych, czyli gnostycznych, ró�ni�cych si� kategoriami odbieranych bod�ców.Analizatory te s� podobne anatomicznie i funkcjona�nie.Ka�dy z nich sk�ada si� z kilku pi�ter czy poziomów i na ka�dym pi�trze funkcjonuj� odpowiadaj�ce mu jednostki gnostyczne.Najni�sze pi�tro stanowi powierzchnia recepcyjna, a na najwy�szym pi�trze ka�dego analizatora reprezentowane s� jednostki gnostyczne typu percepcji jednostkowych, które s� odpov~tiedzialne za "natychmiastowe rozpoznanie przedmiotu za pomoc� jednego rzutu uwagi" (Konorski, 1969; s.505).Konorski przyjmuje, �e dla okre�lonej klasy przedmiotów istnieje wi�cej ni� jedna jednostka gnostyczna (zasada wielokrotnej reprezentacji), tym wi�cej, im cz�ciej wyst�puje w do�wiadczeniu i im bardziej jest zró�nicowana wewn�trznie dana klasa przedmiotów.Najwy�sze pi�tro analizatora percepcyjnego, które koduje percepcje jednostkowe, dysponuje najwi�ksz� liczb� takich jednostek w porównaniu z ni�szymi jego pi�trami.Jakkolwieknnpo��czenia mi�dzyneuronowe (na tym samym pi�trze i mi�dzy pi�trami) s� zarówno dywergencyjne, jak i konwargencyjne, to dwukrotna przewaga dywergencji nad konwergencj�9 wyja�nia ten stopniowy wzrost liczby jednostek gnostycznych na wy�szych pi�trach [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

download / ebook / pobieranie / pdf / do ÂściÂągnięcia

Odnośniki