[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Poznanie to polega na wi¹zaniu (syntezie) przedstawieñ wjednej œwiadomoœci.Jednoœæ œwiadomoœci jest wiêc warunkiem takiegowi¹zania przedstawieñ.Ale, dodaje Kant, „o ile powi¹zanie tojest konieczne".Zatem nie o jednoœci œwiadomoœci empirycznej tumowa, jednoœci œwiadomoœci mojej lub kogokolwiek innego.Ta jednoœæwystarczy do wi¹zania przedstawieñ zgodnie z psychologicznymi prawamikojarzenia.Takie powi¹zanie nie jest jednak konieczne.„Dlategote¿ do [uzyskania] doœwiadczenia, nie wystarcza, jak to sobiepospolicie wyobra¿aj¹ porównywaæ spostrze¿enia i wi¹zaæ [je]za pomoc¹ s¹dzenia w [pewnej] œwiadomoœci" (Prolegomena §20).Tylko jednoœæ œwiadomoœci czystej lub œwiadomoœæ w ogóle(termin, którym Kant zacz¹³ pos³ugiwaæ siê dopiero wProlegomenach), wiêc taka sama dla ka¿dego podmiotu,przedstawiona przez „Ja myœlê", musi byæ podstaw¹powi¹zania koniecznego przedstawieñ.To zak³adaj¹c pytamy, czym s¹prawa wi¹zania przedstawieñ, o ile ono jest konieczne.S¹ tokategorie intelektu.Jako aprioryczne s¹ konieczne i powszechne.Wziête razem, kategorie okreœlaj¹ wszystkie, jak chcia³ Kant, prawasyntezy pojêciowej konieczne i powszechne dla nas, w tym sensieokreœlaj¹ mo¿liwe dla nas doœwiadczenie.Doœwiadczenie zatem to nie poznanie empiryczne po prostu.Aletakie poznanie empiryczne, które mo¿e mieæ wa¿noœæprzedmiotow¹, tzn.okreœlone jest przez pewne aprioryczne warunki –aprioryczne formy naocznoœci i kategorie intelektu.Nie jest wiêc wszczególnoœci tak, ¿e Kant zachowa³ ca³¹ koncepcjêdoœwiadczenia sformu³owan¹ przez empiryzm, dodaj¹c co najwy¿ej jakieœjej transcendentalne za³o¿enia.Kant przyj¹³ wniosek Hume'a, wedlektórego doœwiadczenie empiryczne, oparte na psychologicznychprawach kojarzenia przedstawieñ, nie mo¿e dostarczyæ poznaniaobiektywnego.Ale samo wynalezienie jakichœ apriorycznych za³o¿eñtych psychologicznych mechanizmów poznania to jeszcze za ma³o,¿eby nagle mia³y one nabraæ znaczenia praw poznania obiektywnego.Wtym kantowskim okreœleniu doœwiadczenia zawieraj¹ siê wszystkietranscendentalne za³o¿enia podmiotowe poznania, o którychwy¿ej by³a mowa: formalna jednoœæ œwiadomoœci, synteza pierwotna,czysta synteza pojêciowa.Tak rozumiane doœwiadczenie – o ilejest ono okreœlone przez pewne warunki konieczne i powszechne, a temog¹ byæ tylko transcendentalne – mo¿e dopiero daæ nam poznanieempiryczne i obiektywne zarazem.Nie ma przy tym potrzebyuniewa¿niania praw psychologii poznania.Wystarczy przyj¹æ, ¿edostarczaj¹ one powi¹zañ przedstawieñ, nie odró¿niaj¹cpowi¹zañ koniecznych od przypadkowych.Mo¿na zatem za³o¿yæ, ¿eaprioryczne prawa doœwiadczenia pozwalaj¹ na selekcjê tego, cokonieczne i powszechne, a wiêc obiektywne i odró¿nienie odtego, co psychologiczne i przypadkowe w poznaniu.Ale te¿doœwiadczenie daje poznanie empiryczne, wa¿ne przedmiotowo, o ilepotrafimy narzuciæ empirycznej treœci aprioryczn¹ formê, jak¹stanowi¹ transcendentalne jego zasady.To zaœ nie by³oby mo¿liwe,gdybyœmy warunków podmiotowych poznania, jakimi s¹zasady mo¿liwego doœwiadczenia, nie uczynili równie¿ warunkamiprzedmiotowymi poznania, który to problem trzeba jeszczerozwa¿yæ osobno
[ Pobierz całość w formacie PDF ]