12 (349)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jakiej�e to wdzi�czno�ci dozna�o wojsko zaporoskie za tak wielkie zas�ugi w licznych wojnach oddane? Gdzie przywileje kozackie? Król da�, królewi�ta odj�li.Nalewajko po�wiertowan! Pawluk w miedzianym wole spalon! Krew nie obesch�a po ranach, które nam szabla �ó�kiewskiego i Koniecpolskiego zada�a! �zy nie obesch�y po pobitych, �ci�tych, na pal wsadzonych - a teraz - patrz! co �wieci na niebie - tu Chmielnicki wskaza� przez okienko na p�on�c� komet� - gniew bo�y! bicz bo�y!.Wi�c je�li ja mam nim by� na ziemi - to dziej si� wola bo�a! wezm� ten ci�ar na barki.To rzek�szy r�ce ku górze wyci�gn�� i zdawa� si� p�on�� ca�y jak wielka pochodnia zemsty i dr�e� pocz��, a potem pad� na �aw� jakby ci�arem swych przeznacze� przygnieciony.Nasta�o milczenie przerywane tylko chrapaniem Tuhaj-beja i koszowego, a w jednym k�cie chaty �wierszcz �wirka� �a�o�nie.Namiestnik siedzia� ze spuszczon� g�ow�.Rzek�by�: szuka� odpowiedzi na s�owa Chmielnickiego, tak ci�kie, jak bry�y granitu; na koniec tak mówi� pocz�� g�osem cichym i smutnym:- Ach! cho�by to by�a i prawda, kto� ty, hetmanie, jest, aby� si� s�dzi� i katem kreowa�? Jakie� ci� okrucie�stwo, jaka pycha unosi ! Czemu ty Bogu s�du i kary nie zostawisz? Ja� z�ych nie broni�, krzywd nie pochwalam, ucisków prawem nie mianuj�, ale wejrzyj�e i ty w siebie, hetmanie! Na ucisk od królewi�t narzekasz, mówisz, �e króla ni prawa s�ucha� nie chc�, dum� ich ganisz, a czy sam jej pró�en jeste�? Czy sam nie �ci�gasz r�ki na Rzeczpospolit�, prawo i majestat? Tyrani� pani�t i szlachty widzisz, ale tego nie widzisz, �e gdyby nie ich piersi, nie ich pancerze, nie ich moc, nie ich zamki, nie ich dzia�a i hufce, tedyby ta ziemia, mlekiem i miodem p�yn�ca, pod stokro� ci�szym jarzmem tureckim albo tatarskim j�cza�a! Kto bowiem by jej broni�? Czyj� to opiek� i moc� dzieci wasze w janczarach nie s�u��, a niewiasty do spro�nych haremów nie s� porywane? Kto osadza pustynie, zak�ada wsie i miasta, wznosi �wi�tynie bo�e?Tu g�os pana Skrzetuskiego pot�nia� coraz bardziej, a Chmielnicki utkwi� ponuro oczy we flasz� z wódk�, zaci�ni�te pi�cie na stole po�o�y� i milcza�, jakby si� sam ze sob� pasowa�.- I któ� s� oni? - mówi� dalej pan Skrzetuski - czy to tu z Niemiec przyszli albo od Turek? Nie krew-�e to z krwi, nie ko�� z ko�ci waszej? Nie wasza-�e to szlachta, nie wasi ksi��ta? Co gdy tak jest, tedy ci biada, hetmanie; bo ty m�odszych braci na starszych uzbrajasz i parrycydów z nich czynisz.O dla Boga! cho�by te� i �li byli, cho�by wszyscy, co przecie nie jest, deptali prawa, gwa�cili przywileje - niech�e ich Bóg s�dzi w niebie, a sejmy na ziemi, ale nie ty, hetmanie! Mo�esz-li bowiem rzec, �e mi�dzy wami s� tylko sprawiedliwi? zali�cie nigdy nie przewinili, zali macie prawo rzuci� kamieniem na cudz� zmaz�? A �e� mi� pyta�: gdzie s� przywileje kozackie? - tedy ci odpowiem: Nie królewi�ta je zdarli, ale Zaporo�cy, ale �oboda, Sasko, Nalewajko i Pawluk, o którym zmy�lasz, �e by� w wole miedzianym usma�on, bo wiesz dobrze, �e tak nie by�o! Zdar�y je bunty wasze, zdar�y niespokojno�ci i napady, na kszta�t tatarskich czynione.Kto Tatarów w granice Rzeczypospolitej puszcza�, by dopiero na powracaj�cych i �upem obci��onych dla zysku napada�? - wy! Kto - przebóg! - lud chrze�cija�ski, w�asny w jasyr oddawa�? Kto najwi�ksze warcho�y czyni�? - wy! Przed kim ni szlachcic, ni kupiec, ni kmie� nie jest bezpieczny?-przed wami! Kto wojny domowe rozpala�, z dymem puszcza� wsie i miasta ukrainne, �upi� �wi�tynie bo�e, gwa�ci� niewiasty - wy i wy! Czego tedy chcesz? Czy aby wam przywileje na wojn� domow�, rozbój i �upiestwo zosta�y wydane? Zaiste wi�cej wam przebaczono, ni�li odj�to! Chciano membra putrida leczy�, nie wycina�, i nie wiem - jest-li na �wiecie potencja prócz Rzeczypospolitej, która by taki wrzód we w�asnym �onie toleruj�c, tyle cierpliwo�ci i klemencji znalaz�a! A w odwet za to jaka wdzi�czno��? Ot, tu �pi twój sprzymierzeniec, ale Rzeczypospolitej wróg zaciek�y; twój przyjaciel, ale nieprzyjaciel krzy�a i chrze�cija�stwa, nie królewi�tko ukrainne, ale murza krymski!.z nim to pójdziesz pali� w�asne gniazdo, z nim s�dzi� braci! Ale on te� ci odt�d panowa� b�dzie, jemu strzemi� podawa� musisz!Chmielnicki wychyli� now� szklank� wódki.- Gdy�my z Barabaszem czasu swego u króla mi�o�ciwego byli - odpar� ponuro - i gdy�my na krzywdy i uciski nasze p�akali, pan nasz rzek�: �A to nie macie samopa�ów i szabli przy boku?"- Gdyby� przed Królem królów stan��, ten by rzek�: �Aza przebaczy�e� nieprzyjacio�om swoim, jakom ja swoim przebaczy�?"- Z Rzeczpospolit� wojny nie chc�!- Jeno jej miecz do gard�a przyk�adasz!- Id� Kozaków z waszych okowów uwolni�.- By ich w tatarskie �yka skr�powa�!- Wiary chc� broni�.- Z poha�cem w parze.- Precz�e ty, bo� nie jest g�osem sumienia mego! Precz! mówi� ci!- Krew przelana ci zaci��y, �zy ludzkie oskar��, �mier� ci� czeka, s�d czeka!- Puszczyk! - zawo�a� z w�ciek�o�ci� Chmielnicki i no�em przed piersi� namiestnikow� b�ysn��.- Zabij! - rzek� pan Skrzetuski.I znowu nasta�a chwila ciszy, znowu s�ycha� by�o tylko chrapanie �pi�cych i �a�osne skrzypienie �wierszcza.Chmielnicki sta� przez chwil� z no�em przy piersi Skrzetuskiego; nagle si� wstrz�sn��, opami�ta�, nó� upu�ci�, a natomiast porwawszy g�siorek z wódk� pi� pocz��.Wypi� a� do dna i siad� ci�ko na �awie.- Nie mog� go pchn��! - mrucza� - nie mog�! Pó�no ju�.czy to ju� �wit?.Ale i z drogi zawraca� pó�no.Co ty mnie o s�dzie i krwi mówisz?Poprzednio wypi� ju� wiele, teraz wódka uderza�a mu do g�owy; stopniowo coraz bardziej traci� przytomno��.- Jaki tam s�d? co? Chan obieca� mi posi�ki.Tuhaj-bej tu �pi! Jutro mo�ojcy rusz�.Z nami �wi�ty Micha�-zwyci�zca!.A je�liby.je�liby.to.Ja ci� wykupi� u Tuhaj-beja - ty to pami�taj i powiedz.Ot! Boli co�.boli! Z drogi zawraca�.pó�no!.s�d.Nalewajko.Pawluk.Nagle wyprostowa� si�, oczy z przera�eniem wytrzeszczy� i zakrzykn��:- Kto tu?- Kto tu? - powtórzy� na wpó� rozbudzony koszowy.Ale Chmielnicki g�ow� na piersi spu�ci�, kiwn�� si� raz, drugi, mrukn��: �Jaki s�d?." - i usn��.Pan Skrzetuski od ran niedawno otrzymanych i wzruszenia rozmowy poblad� bardzo i zes�ab�, wi�c pomy�la�, �e to mo�e �mier� nadlatuje, i zacz�� si� [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

download / ebook / pobieranie / pdf / do ÂściÂągnięcia

Odnośniki