Mitologia Greków

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ale by� kto�, kto zna� tajemnic� królewsk� - nadworny fryzjer, który gol�c Mi-dasa widywa� go bez czapki.Król pod kar� �mierci nakaza� mu milczenie.Zacny balwierz ba� si� �mierci, ale posiadanie tak nies�ychanego sekretu nie dawa�o mu spokoju.Koniecznie chcia� si� komu� zwierzy�.Nie mog�c inaczej, pobieg� nad brzeg morza, wykopa� tamjam-k� w ziemi i wg��b niej krzykn��, co mia� si�: "Król Midas ma o�le uszy!" To mu ul�y�o.Tymczasem - widocznie za70JAN PARANDOWSKIzrz�dzeniem bogów - na tym miejscu, gdzie by�a jamka, wyros�a trzcina, ca�y �an trzciny.I ledwo tylko wiatr powia�, trzciny j�y si� porusza�, szemrze�, zbiera� si� w g�os, który mówi�: "Król Midas ma o�le uszy".Po ca�ym kraju szed� ten zdradziecki szept trzcin i rzecz sta�a si� jawna ku wielkiemu zmartwieniu dobrego króla, którego jedyn� wad� by�o to, �e nie zna� si� do�� dobrze namuzyce.Apollo, mimo �e nale�a� do najwy�szej arystokracji bogów, ch�tnie przebywa� na ziemi.Mia� tu swoje sprawy i dawne wspomnienia.Pami�ta�, jak raz, wygnany z Olimpu, s�u�y� za parobka u króla Admeta w Tesalii, gdzie pas� trzody graj�c na fujarce.Gospodarze wi�c modlili si� do niego, by ich byd�o chroni� od wilków.Móg� to uczyni� z �atwo�ci�, albowiem jak nikt strzela� z �uku.Mówiono, �e strza�y jego ra�� znienacka, nie zostawiaj�c �ladów, i ka�d� nag�� mier� przypisywano gniewowiApollina.Jeszcze wyrostkiem by�, gdy uwa�a� si� za niedo�cignionego �ucznika.Szydzi� nawet z Erosa, boga mi�o�ci, i przechwala� si�, �e lepiej strzela od niego.Podra�niony Eros wyj�� z ko�czana dwie strza�y: mi�o�ci i nienawi�ci.Strza�a mi�o�ci trafi�a w serce Apollina, a strza�a nienawi�ci w p�ochliwe serduszko nimfy D a f n e.Za zbli�eniem si� Apollina Dafne ucieka�a.Goni� j� przez góry i lasy.Nad brzegiem pewnego strumienia ju� mia� j� pochwyci�, gdy wtem ona zwróci�a swe pro�by ku matce Ziemi, która j� natychmiast zmieni�a w drzewo laurowe.Rzecz t� opisa� u nas pi�knymi oktawami Samuel ze Skrzypny Twardowski w swoim poemacie Daphnis w drzewo bobkowe przemieniela si�.Tak dziwnie si� sk�ada�o, �e do kogo Apollo si� przywi�za�, tego spotka�o jakie� nieszcz�cie.Mia� Apol-BOGOWIE OLIMPIJSCY 71lo serdecznego przyjaciela w m�odym Hiakintosie, którego uczy� strzela� z �uku i gra� na cytrze.Tymczasem Zefir, bo�ek �agodnego wiatru, tak pokocha� pi�knego m�odzie�ca, �e nie móg� znie��, i� ów porzuca jego towarzystwo dla olimpijskiego boga.Pewnego dnia, gdy Apollo zabawia� si� dyskiem, Zefir nag�ym tchnieniem tak skierowa� dysk rzucony przez Apollina, �e Hiakintos otrzyma� cios �miertelny.Na pró�no syn Latony chcia� mu wróci� �ycie z pomoc� zió� leczniczych.M�odzieniec umar�, a z jego krwi wyrós� kwiat, który do dzi� nazywamy hiacyntem.Jako bóg muzyki i poezji, kapelmistrz orkiestry olimpijskiej, by� Apollo zwierzchnikiem muz, dziewi�ciu cór Dzeusa i Mnemosyne (Pami��).Mieszka�y one na szczytach gór, na beockim Helikonie i Parnasie, gdzie bije �wi�te �ród�o kastalskie, lecz ulubion� ich siedzib� by�y wynios�o�ci Pierii pod Olimpem.Tam kwit�y ��ki rozkoszne, których nigdy nie tkn�a kosa, i na nich wypasa�y si� trzody b�d�ce w�asno�ci� bogów.Grecy dzisiejsi opowiadaj�, �e w górach Pieni gnie�d�� si� z�e duchy,które zb��kanych o�lepiaj� szale�stwem i str�caj� w przepa��.Lecz w staro�ytno�ci przynosi�y one inne szale�stwo, urocze szale�stwo poezji.Oto jak� wizj� otwiera si� poemat Teogonia Hezjoda, którego muzy same wybra�y na swego kap�ana:Wdzi�czne cia�a obmywszy w rze�wi�cych nurtach Permesu, muzy, Olimpu dziewice, korowód pi�kny zawiod�y na Helikonu wy�ynach, st�paj�c pie�niom do wtóru.Stamt�d, ruszywszy gromad�, w ca�uny mgielne spowite, sz�y po�ród nocy w dolin�, �piewaj�c g�osem przecudnym.One to niegdy� Hezjoda72 JAN PARANDOWSKIuczy�y pi�knego �piewania u Helikonu podnó�a, gdzie owce pas� bia�orune.Kostur da�y mi potem do r�k, u�amawszy laurow� ga�� pi�knie rozkwit��- i bosk� natchn�y mnie pie�ni�.W pó�niejszych czasach powierzono ka�dej z muz jak�� sztuk�, któr� si� szczególnie mia�a opiekowa�, i przedstawiono je w rze�bach i malowid�ach ze sta�ymiatrybutami, aby je �atwiej rozró�ni�.K a 11 i o p e (Pi�knolica), muza pie�ni bohaterskiej,trzyma rylec i tabliczk� do pisania; Klio (G�osz�ca s�aw�) zajmuje si� histori� i ma zwój pergaminu; E u-t e r p e (Radosna), patronka liryki, gra na flecie; T a-1 e j a (Rozkoszna) pokazuje mask� komiczn� jako muza komedii; Melpomen� (�piewaj�ca) jest muz� tragedii i pozna� j� mo�na po smutnej masce, któr� jej daj� za god�o; Terpsychora (Kochaj�ca taniec) z wielk� lir� w r�ku uczy ludzi ta�ca; E rat o (Umi�owana) na ma�ej cytrze wygrywa pie�ni mi�osne; Polihymnia chodzi w g��bokiej zas�onie, jakiej u�ywa�o si� przy obrz�dach religijnych, albowiem zsy�a natchnienie tym, którzy pisz� hymny i pie�ni pobo�ne; Urania (Niebia�ska) d�wiga globus astralny, bo jej dzie�em jestgwia�dziarstwo.Apollo by� jedn� z najja�niejszych postaci greckiego Olimpu.Nazywano go Zbawc�, gdy� wspiera� ludzi w cierpieniu, ratowa� z nieszcz�cia, �mier� odwraca�, zbrodniarzy oczyszcza� z grzechów.By� lekarzem duszy i cia�a - ten bóg �wiat�a i pociechy, �askawy i dobroczynny.Takiego w�a�nie pokaza� Wyspia�ski w Akropolis, gdzie bóstwo poga�skie zlewa si� w jedno z Chrystusem.W Atenach po zbiorach jesiennych obchodzono ku czci Apollina �wi�to, w czasie którego m�odzie� nios�aBOGOWIE OLIMPIJSCY73ga�� oliwki obwieszon� figami, bu�kami, oliw� i winem w dzbanuszkach, owini�t� we�nianymi wst��kami, stawa�a przed ka�dym domem, jakby u nas z kol�d�, oddawa�a j� gospodarzom, a ci ow� ga��, zwan� ejrezjone, zawieszali na drzwiach a� do nast�pnych �wi�t; wówczas j� palono i zast�powano �wie��.Ch�opcy id�cy z ejrez-jon� �piewali pie��, któr� Knia�nin tak odda� po polsku:Do domu tego przychodz�, Gdzie samo szcz�cie przebywa;S�ysza�em wsz�dy do drodze:M�� tu w dostatki op�ywa.Niechaj otworz� te wrota! Skarb wnidzie nieprzebrany, Za nim cze��, zdrowie, ochota I pokój wszystkim ��dany.U�ytku rodzaj wszelaki Zajmie spichlerze, obory:Pe�ne owoców przetaki, Pe�ne warzywa komory.Naraj� swachy �yczliwe Synow� pi�kn� i m�od� Niech j� mu�y niepotkliwe Do domu tego przywiod�.Tu ona niechaj wyszywa I nuci u swej k�dziele;A szcz�liwymi szcz�liwa, Wasze pomno�y wesele.Z jaskó�k� równie coroczn� Powróc� do was, powróc�,74JAN PARANDOWSKINogi tu moje wypoczn� I piosnk� wdzi�czn� zanuc�.Oto ju� chwila up�ynie, Jako stoimy przy progu;Czy co dacie, czyli nie, Równo polecim was Bogu.W sztuce wyst�puje Apollo jako idea� m�odo�ci i wdzi�ku m�skiego, bez brody, z bujnymi k�dziorami, które swobodnie spadaj� na ramiona albo s� fantastycznie ufryzowane: jest to elegant olimpijski.Zazwyczaj nagi, czasem tylko ma przerzucon� przez rami� chlamid�, ma�y p�aszczyk.Na plecach nosi ko�czan pe�en dzwon-nych, srebrnych strza�, w r�ku trzyma �uk.W orszaku muz widzimy go znów (jako Kitarodosa) w d�ugiej pow�óczystej szacie, wysoko przepasanej, z wie�cem wawrzynu na g�owie, z lir� w r�ku.Wieniec laurowy dawano w nagrod� poetom i zwyczaj ten prze�y� staro�ytno��.Widzimy go na g�owie i Petrarki, i naszego Janiciusa, przypomina go równie� wyraz: laureat.ARTEMIS (DIANA)Artemis by�a siostr� Apollina.Równie jak on pi�kna, nie pomy�la�a jednak o ma��e�stwie i zosta�a na zawsze dziewic�, jak Atena.Dawano jej przydomek Czystej i wiedziano powszechnie, �e nie pozwala nawet spojrze� na siebie m�czyznom, o czym najbole�niej przekona� si� m�ody A k t a j o n (Akteon).By� to zapami�ta�y my�liwy, przez co móg� by� sta� si� mi�ym bogini, która tak bardzo kocha�a �owy.Zgubi�aBOGOWIE OLIMPIJSCY75go jednak w�asna nieostro�no��.Pewnego dnia, jak zwykle, od �witu ugania� ze swor� psów po lasach i górach.Ptaki ucieka�y przed nim, a on je dosi�ga� w locie pierzast� strza��; ukryte w kniei zwierz�ta wyp�asza� niechybnym oszczepem.W samo po�udnie stan�� nad brzegiem strumienia le�nego [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

download / ebook / pobieranie / pdf / do ÂściÂągnięcia

Odnośniki