[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Państwo gdzie panuje niezgoda jest bezbronne.To idea zgodyjako czynnika niezbędnego dla istnienia państwa i warunkującego jego pomyślność,pojawia się w dialogu "Wróżki" - rozmowa plebana i ziemianina.Pleban mówi:"Upadają Rzeczypospolite jako i każda rzecz wszelka albo prze wewnętrzną alboprze zwierzchnią przyczynę.Zwierzchnią przyczyną jest gwałt, lubonieprzyjaciel.Wnętrznych zda się być więcej, ale wszystkie niemal jakstrumienie do głównej rzeki, tak do niezgody się ciągną za, którą Rzeczpospoliteniszczeją.Według Kochanowskiego brak wewnętrznej ugody jest główną przyczynąupadku państwa.Dlatego tak wiele miejsca w swoich utworach poświęca nawyjaśnienie istoty zgody.Zgodę w państwie łączy poeta z cnotą.Na czym polegacnota człowieka i obywatela wyjaśnia w wielu utworach.Człowiek cnotliwy kierujesię nakazami rozumu.Kochanowski idzie tu tropem stoików, Horacego, Sokratesa.Cnotliwy człowiek ujarzmia "mocarki dziwne" - wymienia je poeta w poemacie"Satyr".Są nimi: "bystra popędliwość, żądza niesyta, bojaźń mdła, radośćniepokryta, żałość smutna".Ze wszystkich tych afektów najgorsze zdaniem poetyjest łakomstwo."Stąd fałsze, stąd trucizny, stąd mordy, stąd zdrady nad panywłasnymi i podawanie zamków i miast w ręce nieprzyjaciół".Jeżeli władca dostajesię w ręce ludzi chciwych, łakomych to sprawiedliwość staje się "przedajna".Cnotę niszczy także dążenie do zbytku, przesadna ambicja.Te wszystkie "mocarkidziwne" człowiek cnotliwy musi zniszczyć w sobie kierując się rozumem.Kochanowski mówi, że kto przy pomocy rozumu odróżnia dobro od zła, staje sięprawym obywatelem, potrafi troszczyć się o dobro państwa.Taki człowiek prowadziżycie w pełni ludzkie.W pieśni XIX księgi wtóre Kochanowski dowodzi, że "Bógdał człowiekowi rozum i mowę, bo nie chciał go położyć równo z bestyjami".Rozumpozwala uczynić życie prawdziwie ludzkim.Takie postępowanie prowadzi do nieba,zapewnia wieczną sławę.W tej pieśni poeta mówi o myślach godnych człowieka, sąone ważne i na ziemi i w niebie.Myśli godne człowieka każą mu służyć dobruogólnemu, są to myśli skierowane ku wspólnemu dobru.Kierowanie się nimiprowadzi do poczciwej sławy."Służmy poczciwej sławie, a jako kto może niechpożytku do pożytku dobra wspólnego pomoże"Konkludując można powiedzieć, że za życie zgodne z rozumem,a więc cnotliwe, prowadzące do nieba, Kochanowski uważa życie poświęcone dladobra ojczyzny."A jeśli komu droga otwarta do nieba, tym co służą ojczyźnie".Kochanowski ma świadomość, że nie wszyscy ludzie mają jednakowe możliwościdziałania na rzecz ojczyzny.W pieśni XIX charakteryzuje dwie drogi służbyojczyźnie: pierwsza droga; oręża, tą drogą może pójść ten komu Bóg dał serce isiłę po temu, druga droga; przeznaczona dla tego komu dowcipu równo z wymowąstaje."Niech szczepi między ludźmi dobre obyczaje Niechaj czyni porządek,rozterkom zabiega Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega"Każdy człowiek w państwie ma wypełniać swe obowiązki,troszczyć się o dobro państwa zgodnie ze swoim powołaniem.Opierając istnienie idobro państwa na moralnej postawie obywateli Kochanowski wiele miejsca poświęcawychowaniu młodzieży, postawie obywatelskiej władzy i władców.Kochanowskipodobnie jak Platon nie zachwycał się demokracją (szlachecką).Obawiał sięwybujałego indywidualizmu szlachty, samowoli, prywaty, sobiepaństwa.Wedługniego łatwo w takim państwie o utratę dobra zasadniczego jakim jest dobropaństwa.Podobnie jak u Platona u Kochanowskiego dobro państwa jest dobremnajwyższym.W pieśni "O spustoszeniu Podola przez Tatarów" poeta boleje nadkrótkowzrocznością szlachty, która pozwala na grabienie ziemi.Wyraża bardzopesymistyczną myśl, że Polak nową przypowieść kupi, że i przed szkodą i poszkodzie głupi.Formułuje postępową myśl o obronności państwa - powołanie stałejarmii.Kochanowski był zwolennikiem ustroju monarchistycznego, osilnej władzy królewskiej.We "Wróżkach" pleban powołuje się na słynne zdanieHomera "źle gdzie ich wiela rządzi, jeden król niechaj rządzi", a ziemianindodaje "lepiej by mało, a mądrych".Władcy stawia Kochanowski bardzo dużewymagania w słynnym stassimonie "Odprawy posłów greckich" - kreśli wzór władcy:powinien być dobrym wodzem, mającym autorytet.Musi być wzorem dla poddanych,cnotliwy, sprawiedliwy, mądry.Swoje przemyślenia na temat państwa zawarłKochanowski w "Odprawie posłów greckich".Dramat ten określa się jako dramat opaństwie i moralnej odpowiedzialności jednostki.Przyczyn upadku państwawymienia Kochanowski wiele (na przykładzie Troi):1. niewłaściwa postawa króla - ukrywa świadomie winę syna, nie wierzy, żezatrzymanie Heleny grozi wojną2. zaniedbywanie wychowania młodzieży, na ten temat wypowiada się Ulisses, wswym monologu "Nie rozumieją ludzie, ani w tym czują, jaki to wróg szkodliwy wRzeczypospolitej - młódź wszeteczna"3. lekceważenie prawa - nikt się tym nie przejmuje, tylko Antenor podkreśla,że Parys złamał prawo gościnności.Mówi o tym Ulisses: "O nierządne królestwo izginienia bliskieGdzie ani prawa ważą, anisprawiedliwośćMa miejsce, ale wszystkozłotem kupić trzeba"4. brak czci dla rozumnych i cnotliwych - Antenor nie cieszy się szacunkiem,jego rozumne argumenty są wyszydzane, posądzony zostaje o tchórzostwo.Za winę Parysa odpowiedzialność ponosi całe państwo,ponieważ państwo stworzyło takie warunki, że Parys mógł łamać prawo.Tak więcpomyślność państwa wynika z cnoty obywateli, ale państwo zarazem musi wymóc naobywatelach tę cnotliwość, wprowadzając takie prawa, by byli cnotliwi."Odprawa posłów greckich" nie jest dramatem o Polsce, ale oTroi i jest uniwersalna w swej wymowie (Kochanowski stworzył ją za Erazmem zRotterdamu).Antenor początkowo przeciwstawiał się wojnie, ale kiedy staje sięona nieunikniona to namawia do wypowiedzenia działań wojennych."Odprawa."mówi o tym, że Polaków nie musi czekać los Troi, gdyż mają dobrego króla,obdarzonego zaletami, i jeśli się przemogą to wrócą do świetności.Do grona twórców epoki renesansu, którym na sercu leżałoprawdziwie pojmowane dobro kraju, należy zaliczyć Piotra Skargę - wielkiegopatriotę i znakomitego pisarza, autora nieśmiertelnych "Kazań sejmowych".Podobnie jak i jego poprzednicy, widząc wzrost prywaty, szerzącą się samowolę,niezgodę i anarchię, zaklina naród do poprawy i miłości w imię Boga.Uczestnikwielu sejmów, w swych kazaniach gromi grzechy nie tylko przeciw Bogu, ale iprzeciw ojczyźnie: osłabienie władzy królewskiej, majestatu, niesprawiedliweprawa.Kazań sejmowych jest osiem
[ Pobierz całość w formacie PDF ]