[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie wydzieraj, co cudzego, Sanuj wsystkie stany, Poznaj w cłeku brata swego, A będzies kochany".Obowiązek szerzenia oświaty, kształcenia umysłów i charakterów, spadł przede wszystkim na szkolnictwo, którego rozwój w duchu nowoczesności i postępu zapoczątkował Stanisław Konarski i założona przez króla Szkoła Rycerska.Kontynuację ich zamierzeń podjęła powołana w 1773 roku Komisja Edukacji Narodowej, pierwsza w Europie władza oświatowa o charakterze odrębnego ministerstwa.Szkolnictwo odebrano Kościołowi, a kasacja zakonu jezuitów umożliwiła przekazanie jego majątku na cele oświaty.Komisja postawiła przed sobą wspaniałe cele wychowawcze, a jednym z nich było zmierzanie do tego, by "ucznia sposobnym uczynić do tego, żeby i jemu i z nim było dobrze".Głosiła o konieczności dążenia do prawdziwej sprawiedliwości, m.in.drogą zmian w prawodawstwie i kształtowania cnót obywatelskich.Podjęła się przygotowania obywateli do pracy dla zreformowanego państwa.W szkołach zniesiono łacinę jako język wykładowy i zastąpiono ją językiem polskim.Wprowadzono poglądową metodę nauczania zamiast pamięciowej, wśród przedmiotów nauczania znalazły się: rolnictwo, ogrodnictwo, które łączono z praktycznym doświadczeniem oraz znajomością fizyki i chemii.Otoczono troską kondycją fizyczną uczniów, wprowadzając tzw.ćwiczenia cielesne.Komisja przeprowadziła reformę w obu ówczesnych polskich szkołach wyższych: w Akademii Krakowskiej i Wileńskiej.W pierwszej dokonał reformy Hugo Kołłątaj, a w drugiej Marcin Poczobut-Odlanicki.Zajęła się także kształceniem i wychowaniem dzieci chłopów i mieszczan, rozwijając sieć szkół ludowych.Do szkół elementarnych po raz pierwszy w dziejach Polski dopuszczono dziewczęta.Znaczną pomocą w pracach Komisji było założone w 1775 roku Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, zajmujące się opracowywaniem podręczników szkolnych.ONUFRY KOPCZYŃSKI (1735-1817) napisał wówczas pierwszy polski podręcznik gramatyki - "Gramatykę języka polskiego".Tocząc walkę przeciw francuszczyźnie i zepsutej łaciną polszczyźnie, układano podręczniki wymowy i stylu oraz wydawano dzieła pisarzy renesansu, przede wszystkim Jana Kochanowskiego, aby od nich uczyć się pięknej polszczyzny.Ogromne znaczenie w rozwoju kultury polskiej miało założenie czasopism, przede wszystkim "Monitora", oraz otwarcie pierwszego w Polsce teatru publicznego.W 1765 roku pojawiają się pierwsze numery "Monitora", wydawanego i redagowanego przez FRANCISZKA BOHOMOLCA (1721-1784).Pismo, wzorowane na angielskim czasopiśmie "Spectator", ukazywało się dwa razy w tygodniu i rozwijało działalność społeczną, polityczną i oświatową.Do współpracowników "Monitora" należeli wybitni pisarze, jak Ignacy Krasicki czy Adam Naruszewicz.Na łamach czasopisma propagowano idee oświecenia, walczono z ciemnotą i zacofaniem, ośmieszano sarmatyzm szlachecki.Głównym przedmiotem krytyki stała się obyczajowość szlachecka, a przede wszystkim pijaństwo, marnotrawstwo, życie nad stan, okrucieństwo wobec poddanych, pogoń za cudzoziemszczyzną.Innym czasopismem, o charakterze typowo literackim, były "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne".Przyczyniło się ono do kształtowania smaku literackiego, rozwijało zamiłowanie do książki i szerzyło znajomość twórczości najwybitniejszych pisarzy.W "Zabawach." drukowali swoje utwory tacy poeci, jak: Krasicki, Naruszewicz, Kniaźnin, Zabłocki i Węgierski, a redaktorem pisma był najpierw JAN ALBERTRANDI (1731-1808), a później ADAM NARUSZEWICZ (1733-1796).Do najbardziej popularnych czasopism ukazujących się codziennie należała "Gazeta Warszawska", a w okresie obrad Sejmu Czteroletniego "Gazeta Narodowa i Obca", poświęcona zagadnieniom politycznym.Autor: Nieznany
[ Pobierz całość w formacie PDF ]