aneks

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Czy mo�na napisa� powie��, która nie by�abybuduj�ca, stawia�aby problemy i jednocze�nie mog�aby si� podoba�?To fastrygowanie i zwrócenie si� nie tylko ku intrydze, ale tak�eatrakcyjno�ci, mia�o zosta� urzeczywistnione przez ameryka�skich teoretykówpostmodernizmu.Na nieszcz�cie �postmodernizm" jest terminem dobrym a tout faire'.Mam wra�enie, �e dzisiaj ci, którzy go u�ywaj�, maj� na my�li wszystko to, coim si� podoba.Z drugiej strony wydaje si�, �e istnieje tendencja, by si�gn�� nimjak najdalej wstecz.Najpierw stosowano go do niektórych pisarzy i artystówdzia�aj�cych w ostatnich dwudziestu latach, potem stopniowo cofni�to si� dopocz�tku wieku, a wreszcie jeszcze bardziej wstecz, i to przesuwanie si� wci��trwa, tak �e wkrótce kategoria postmodernizmu obejmie Homera.S�dz�, i� �postmodernizm" nie jest pr�dem, który da�oby si� opisa�w okre�lonych ramach czasowych, lecz kategori� duchow� lub raczejKunstwollen, sztuk� dzia�ania.Mo�na by powiedzie�, �e ka�da epoka ma swójpostmodernizm, jak ka�da mo�e mie� w�asny manieryzm (zadaj� sobie nawetpytanie, czy postmodernizm nic jest wspó�czesn� nazw� manieryzmu jakokategorii metahistorycznej).S�dz�, �e w ka�dej epoce dochodzi si� domomentów kryzysowych, podobnych do opisanych przez Nietzschego wNiewczesnych rozwa�aniach, gdzie mówi o szkodzie, jak� nios� badaniahistoryczne.Przesz�o�� nas warunkuje, przyt�acza, szanta�uje.Historycznaawangarda (ale tak�e tutaj kategori� awangardy pojmuj� jako kategori�metafizyczn�) chce rozliczy� si� z przesz�o�ci�.�Precz z blaskiem ksi�yca" �to motto futurystów jest typowym programem wszelkiej awangardy, wystarczywstawi� co� innego w miejsce blasku ksi�yca.Awangarda niszczy przesz�o��,zniekszta�ca j�.Panny z A rignon to typowy gest awangardy.Potem awangardaidzie dalej, unicestwia zniszczony przedtem symbol, dochodzi do abstrakcji, dobezprzedmiotowo�ci, dalej kolejno do p�ótna czystego, poci�tego, a wreszciespalonego, w architekturze b�dzie to wymóg617minimalny curtain wall, budynek w kszta�cie walca, czystyprostopad�o�cian, w literaturze - zniszczenie ci�g�o�ci wypowiedzi a�do collage'u w stylu Burroughsa.a� do milczenia albo niezapisanej stronicy, wmuzyce przej�cie od atonalno�ci do ha�asu, do absolutnej ciszy (w tym sensieCage ze swych pocz�tków jest nowoczesny).Ale nadchodzi moment, kiedy awangarda (modernizm) nie mo�epój�� dalej, gdy� stworzy�a ju� metaj�zyk, który mówi o swoich niemo�liwychtekstach (sztuka konceptualna).Postmodernistyczna odpowied� na modernizmto uznanie, �e przesz�o�� trzeba zrewidowa� podchodz�c do niej ironicznie ibez z�udze� � nie mo�na jej bowiem unicestwi�, gdy� to doprowadzi�oby dozamilkni�cia.O postawie postmodernistycznej my�l� jak o postawie cz�owieka,który kocha jak�� nader wykszta�con� kobiet� i wie, �e nie mo�e powiedzie� jej�kocham ci� rozpaczliwie", poniewa� wie, �e ona wie (i �e ona wic, �e on wie),i� te s�owa napisa�a ju� Liala.Jest jednak rozwi�zanie.Mo�e powiedzie�: �Jakpowiedzia�aby Liala, kocham ci� rozpaczliwie." W tym miejscu, unikn�wszyfa�szywej niewinno�ci, oznajmiwszy jasno, �e nie mo�na ju� mówi� w sposóbniewinny, powiedzia�by jednak ukochanej to, co chcia� jej powiedzie�: �e j�kocha, ale �e j� kocha w epoce utraconej niewinno�ci.Je�li kobieta zgodzi si�na t� gr�, b�dzie to dla niej mimo wszystko wyznanie mi�o�ci.�adne z dwojgarozmówców nie b�dzie czu�o si� niewinne, oboje zaakceptowali wyzwanieprzesz�o�ci.Wyzwanie rzucone przez to, co zosta�o ju� powiedziane i czego nieda si� wyeliminowa�: oboje uprawia� b�d� �wiadomie i z upodobaniem gr�ironii.Ale te� uda si� im raz jeszcze mówi� o mi�o�ci.Ironia, gra metaj�zykowa, wypowiedz, do drugiej pot�gi.Je�li wi�ckto� w przypadku modernizmu me pojmuje gry, mo�e j� jedynie odrzuci�, gdytymczasem w przypadku postmodernizmu mo�na równie� gry nie rozumie� iwzi�� wszystko powa�nie.To zreszt� w�a�ciwo�� (ryzyko) ironii.Zawszeznajdzie si� kto�.kto wypowied� ironiczn� potraktuje tak.jakby by�awypowiedzi� serio.My�l�, �e collage'e Picassa, Juana Gris i Braque'a by�ymodernistyczne i dlatego nie akceptowali ich zwykli ludzie.Natomiast collage'e,które robi� Max Ernst zestawiaj�c fragmenty dziewi�tnastowiecznych rycin, by�ypostmodernistyczne.Mo�na je równie� odczytywa� jako fantastyczn�opowie��, jako opowiedzenie snu, nie u�wiadamiaj�c sobie, �e s� wypowiedzi�o rycinach i mo�e o samym collage'u.Je�li na tym w�a�nie polegapostmodernizm, widzimy jasno, dlaczego Sterne albo Rabelais bylipostmodernistyczni, dlaczego postmodernistyczny jest bez w�tpienia Borges,dlaczego w tym618samym arty�cie mog� wspó��y� lub nast�powa� po sobiew krótkich odst�pach moment modernistyczny i moment post-modernistyczny.Wiemy, jak si� rzecz ma z Joyce'em.Portret artysty z czasówm�odo�ci stanowi opowie�� o próbie modernistycznej.Dubli�czycy, chocia�wcze�niejsi, s� bardziej modernistyczni ni� Portret.Ulisses to punkt graniczny.Finnegans Wake jest ksi��k� ju� postmodernistyczn� albo przynajmniej otwieradyskusj� postmodernistyczn�; aby t� ksi��k� zrozumie�, nie trzeba negowa�wszystkiego, co ju� by�o powiedziane, ale przemy�le� to na nowo przyj�wszypostaw� ironiczn�.Na temat postmodernizmu od samego pocz�tku powiedziano prawiewszystko (mam na my�li eseje w rodzaju La letteratura dell'estiurimento[Literatura wyczerpania] Johna Bartha, napisany w roku 1967, a opublikowanyostatnio w �Calibano" w numerze 7, po�wi�conym ameryka�skiemupostmodernizmowi).Bynajmniej nie we wszystkim zgadzam si� z cenzurkami,jakie teoretycy postmodernizmu (��cznie z Barthem) wystawiaj� pisarzom iartystom obwieszczaj�c, kto jest postmodernistyczny, a kto jeszcze nie.Aleinteresuj�cy wydaje mi si� wniosek, jaki teoretycy tego pr�du wyci�gaj� zeswoich przestanek: �Idealny pisarz postmodernistyczny ani nie odrzuca, ani nicna�laduje swych dwudziestowiecznych czy dziewi�tnastowiecznych po-przedników.Pierwsza po�owa naszego wieku winna mu by� pomoc�, a niekamieniem u szyi.Nic liczy on na dotarcie do zwolenników Jamesa Micheneraczy Irvinga Wallace'a � nie mówi�c ju� o analfabetach og�uszonych �rodkamimasowego przekazu.Lecz powinien stara� si�, by dzie�a jego dociera�y iprzemawia�y nie tylko do kr�gu zawodowych zwolenników elitarnej sztuki, nietylko do tego kr�gu odbiorców, których Mann nazywa pierwszymichrze�cijanami.Idealna powie�� postmodernistyczna wzniesie si� ponad sporymi�dzy realizmem i irrealizmem [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

download / ebook / pobieranie / pdf / do ÂściÂągnięcia

Odnośniki