Gabriela Zapolska Kaka Kariatyda

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ka�ka z trwog� i szacunkiem spojrza�a na �wi�te figury.W ma�ej salce zda�y si�jej olbrzymie, surowe, pe�ne grozy, nieub�aganie spogl�daj�ce na ni� szar� pow�ok�swych �renic.O podstaw� oparte sta�y cz�ci pomnika s�awnego historyka, zmar�egoprzed kilkoma laty.I na t� pami�tk� sk�ada� si� naród, ale nie garstka kilkusetsfanatyzowanych mieszczan, lecz kilkaset tysi�cy ludzi, którzy kroczyli po ciemnejdrodze, roz�wietlanej pochodni�, p�on�c� w d�oni wielkiego pracownika.Pracownik ten zst�pi� do mogi�y przedwcze�nie, ale pochodnia, zapalona jego r�k�,p�onie na kartach ksi�g, które za �ycia kre�li�.I jednozgodnie rzucono si� doznoszenia ofiar na pomnik dla zgas�ego historyka.Nikt nie wo�a�, nie uderza� w wielkidzwon, nie alarmowa� i nie dzwoni� dziadowsk� puszk�.Szli wielcy i mali, a najwi�cejmali, i nie�li grosz drobny, z którego to grosza uros�a ma�a stosunkowo sumka, ale dlanaszego ubogiego kraju stosowna.Wykonanie pomnika powierzono tak�e jednemu z"ma�ych", bo zmar�y szczególniej tych "ma�ych" ukocha� pracuj�cdla nich, a ucz�c ich "przesz�o�ci", w nich widzia�"przysz�o��" kraju.I Wodnicki odczu� pragnienie zmar�ego; dlatego przy pomniku nie sta�a �adna wpó�naganiewiasta gasz�ca pochodni� lub go�y geniusz z pochylon� rozpaczliwie g�ow�.Onumie�ci� u stóp pomnika ma�e, drobne pachol�, czytaj�ce z ksi�gi, zadumane nadni�, zapatrzone w karty jak w obraz cudowny.Pachol� to by�o bose i mia�o na sobie koszulk�, przepasan� krajk�.Rysy tejdziecinnej twarzyczki nie tworzy�y greckiego profilu.By�a to prosta, trywialna twarzch�opskiego dziecka o pomierzwionej, spadaj�cej na oczy grzywie.Tylko w zmarszczeniubrwi, w kurczowym zaci�ni�ciu ust domy�li� si� mo�na by�o budz�cej si� w tejg�owie my�li.My�l ta drzema�a lat tyle, dlatego wstawa�a teraz leniwie, bole�niejako�, ale wstawa�a zawsze i, cho� wolno, rozwija�a si� przecie�.Wodnicki z wrodzon� sobie genialn� obserwacj� ca�y ten proces budzenia si� luduuwi�zi� w tej ch�opskiej dziecinie, siedz�cej u stóp pomnika.Ksi�ga, z którejdziecko czyta�o, nosi�a tytu� jednego z dzie� zgas�ego pisarza.I po có� mia�rze�biarz stawia� na stra�y pomnika geniusza z zagas�� pochodni�? Tylko twórcomdzie� znikomych, przemijaj�cych przystoj� podobne alegorie.Historyk ods�aniaj�cprzesz�o�� pracowa� dla przysz�o�ci - i ta przysz�o��, uosobiona w ludzie,przypad�a mu do stóp pomnika.Wzrok Ka�ki zatrzyma� si� chwil� na tym dziecku bosym, biednym, zn�dznia�ym.Dziewczyna z ludu odczu�a mimowolnie prawd� i u�miechn�a si� do tej skamienia�ejn�dzy, która by�a jej wiernym odbiciem.I ona, b�d�c dzieckiem, bosa i w jednejkoszuli w�óczy�a si� po ��kach okalaj�cych przedmie�cia.Gdy zacz�a czyta�,siada�a czasem pod murem fabryki z elementarzem w r�ku, skurczona, z brwiamizmarszczonymi, wyt�aj�c ca�� sw� uwag� na rozró�nienie czarnych znaczkówzape�niaj�cych ksi��k�.Pó�niej elementarz rzuci�a w k�t, bo do nauki nie mia�aczasu ani nawet wielkiej ch�tki, ale pami�� tych dni pozosta�a jej na d�ugo.Dlategoteraz stoi u�miechni�ta, wpatrzona w to szare, kamienne dziecko, które odcina si� odp�aszczyzny i w wiecznym milczeniu pogr��one przypomina jej m�odo�� i n�dz� dniminionych.Niedaleko, oparta o drewniany kozio�ek, sta�a tablica �rodkowa, ozdobiona medalionemhistoryka.Wodnicki uwieczni� rysy tej twarzy z ca�ym niemal brutalnym podobie�stwem.Podobie�stwo to przera�a�o na pierwszy rzut oka - cia�o poszarpane osp� oddanezosta�o z jak najdok�adniejsz� prawd�.Rze�biarz nie idealizowa�, nie poprawia�natury - mia� model brzydki i wiernie go na�ladowa�.Tylko kszta�t g�owy, czo�a iwyraz ust wynagradza� sowicie �lady ospy.By�a to dzie�o drobne na pozór, aletraktowane energicznie, �mia�o, pe�ne brzydoty i pi�kno�ci zarazem, ur�gaj�ceprzepisanym formom, zbaczaj�ce z wydeptanej �cie�ki.Dla Ka�ki by� to tylko"ospowaty pan." widzia�a tylko poszarpane cia�o, nie bacz�c na nic innego,nie czuj�c pi�kno�ci duchowej w profilu tej twarzy o ostrych, nieregularnych rysach.Po lewej stronie sali sta� olbrzymi gipsowy Samson, czekaj�cy na marmurow� szat�,której prawdopodobnie nie mia� nigdy dosta�.Doskona�y sw� m�sk�, pot�n�pi�kno�ci�, biela� w jasnym �wietle jak zjawisko ur�gaj�ce sw� nago�ci� obydwómaposto�om, otulonym po same szyje w d�ugie, fa�dziste p�aszcze.Pi�kny i strojny t�nago�ci� rozsiad� si� dumnie na od�amku ska�y, zapatrzony w przestrze�, podparty namuskularnej r�ce.Niedaleko niego marmurowa �witezianka, owini�ta przejrzyst� siatk�znalezion� pewnie w wód g��binie, wznosi�a w gór� sw� posta� bia�� i smuk��jak lilia wodna.Poza ni� jedna z artystek dramatu u�miecha�a si�, prezentuj�c ma��g�ówk�, strojn� w greck� fryzur�, i smuk�� szyjk�, ton�c� w falachnajdelikatniej rze�bionych koronek.Biu�cik ten, powtórzony kilkakrotnie i porozrzucanyw rozmaitych punktach pracowni, mieni� si� czerwonaw� barw� terracoty i o�ywia�jakby tchnieniem �ycia trupi� bia�o�� gipsu lub szar� pow�ok� kamienia.Wreszcie doko�a porozrzucane w najwy�szym nie�adzie le�a�y rozmaite ornamenta,sztukaterie, linijki, pokruszone medaliony, popiersia kobiece, p�askorze�by, nogigipsowe, kawa�ki r�k, lepionych napr�dce.z gliny - jakie� twarze pochwycone wprzelocie - projekta utworzone w chwili gor�czki - s�owem, ca�y ten chaos pe�enu�amków, my�li, urywków, próbek talentu, czasem mieszcz�cych w sobie odblaskgeniuszu, czasem znów zgniecionych pot�niejszym nad wszystko dzia�aniem alkoholu.Tylko biust artystki u�miecha� si� zawsze poprawny, wyko�czony, wypieszczony prawie.R�ka, która go tworzy�a, musia�a by� pewna i �mia�a, rzec mo�na, �e w gor�czce,szarpi�cej dusz� rze�biarza, on znajdowa� odpoczynek wyg�adzaj�c te rysy -rze�bi�c delikatne kontury szyi.I ta u�miechni�ta kobietka, wygl�daj�ca z k�cikówpracowni, zdawa�a si� tu zapowiedzi� jasnej, lepszej przysz�o�ci.Wnosi�a ze swymu�miechem i figlarnym przechyleniem g�ówki wo� porz�dku i perfum do tej ubogiej abogatej w talent pracowni m�odego ch�opca.By�a to widocznie Monna Bice Wodnickiego,strojna w koronki, z grzywk� przyci�t� i starannie zafryzowan� w tysi�cznepier�cienie.Ka�ka sta�a d�ug� chwil� na �rodku pracowni, nie mog�c wyj�� ze zdumienia.Ogromaposto�ów przera�a� j�; nago�� Samsona zawstydza�a j� niezmiernie; patrz�c na�witeziank�, rumieni�a si� jak wi�nia.Pomimo swego upadku zachowa�a wstydliwo��dzieci�c�; ta naga kobieta, spowini�ta w przezroczyst� siatk�, zawstydza�a j� nadwyraz wszelki.Czegó� si� tak rozebra�a? Czy� by�a tak biedn�, �e nie mia�a nawetkoszuli? Ale� koszul� ma ka�dy, cho�by najwi�kszy biedak na �wiecie.Tymczasem Wodnicki stara si� o�mieli� dziewczyn� i proponuje jej znowu pozowanieofiarowuj�c jej teraz "trzy szóstki" za godzin�.Ka�ka odmawia; sk�d�emog�aby znale�� tyle czasu? A potem ona nie do tego.Wodnicki wskazuje jej�witeziank� s�dz�c, �e j� tym zach�ci.- Patrz, terracoto - mówi wykrzywiaj�c si� dziwacznie - to tak�e ulepi�em z jednejdziewczyny, co mia�a wi�cej rozumu od ciebie.Posta�a przede mn� par� razy i có�jej si� sta�o? Przecie� jej nie zjad�em, a kilka ryniów wzi�a i r�ce mi jeszczeca�owa�a.Tobie chc� da� wi�cej, ale nie rób ceregieli, bo jak Boga kocham, buchn�taki ornament gdzie indziej, a ty gips wsadzisz do kieszeni [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

download / ebook / pobieranie / pdf / do ÂściÂągnięcia

Odnośniki