[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W badaniach psychoIicznych czêœciej przyjmuje siê w¹skie rozumienie tego terminu.Podejmowanie decyzji nale¿y do najwa¿niejszych i najbardziej odpo;dzialnych czynnoœci ludzkich.Zwolennicy kierunku zwanego d e c y# n i z m e m uwa¿aj¹ nawet, ¿e wszelkie procesy poznawcze i woli#halne mo¿na sprowadziæ do operacji wyboru.Taki radykalny pogl¹d nie t dostatecznie uzasadniony.Próby opisania aktów twórczych uczonego # artysty jako sekwencji postanowieñ okaza³y siê nietrafne i ma³o intere#ce poznawczo.Dlatego te¿ ostro¿niej jest przyj¹æ, ¿e decyzja stanowi #¹ z czynnoœci umys³owych.t Wa¿noœæ tej czynnoœci w ¿yciu cz³owieka spowodowa³a, ¿e sta³a siê # przedmiotem badañ wielu dziedzin naukowych, takich jak: statystyka, #nomia, prakseologia i socjologia.W psychologii badania te maj¹ d³ug¹155siê analiz¹ decyzji zwanych postanowieniami.Traktowali je jako a k t y w o I i.Badacze ci interesowali siê faz¹ namys³u, która poprzedza powziêcie postanowienia, samym aktem wyboru oraz - w mniejszym stopniuwykonaniem postanowienia (Kreutz, 1935).W okresie powojennym zaniechano prowadzenia klasycznych badañ dotycz¹cych woli, a sam termin"wola" znikn¹³ z wiêkszoœci podrêczników psychologii ogólnej.W tym samym czasie zaczê³a siê rozwijaæ, g³Ã³wnie pod wp³ywem wybitnych osi¹gniêæ ekonomii i statystyki, wspó³czesna psychologia podejmowania decyzji (por.Kozielecki,1977).0 ile ekonomiœci czy statystycy próbuj¹ odpowiedzieæ przede wszystkim na pytanie, jak cz³owiek pow i n i e n racjonalnie (optymalnie) podejmowaæ postanowienia, o tyle psychologowie stawiaj¹ pytanie, jak on r z e c z y w i œ c i e postêpuje w trakcie dokonywania wyboru? Interesuj¹ ich sytuacyjne i osobowoœciowe uwarunkowania tej czynnoœci.Badaj¹ zaburzenia procesów decyzyjnych spowodowane przez takie czynniki, jak neurotyzm lub stres.Wreszcie próbuj¹ pomóc ludziom podejmowaæ dobre postanowienia (por.Tyszka, 1985).Podejmowanie decyzji w warunkach ryzykaLudzie podejmuj¹ decyzje w ró¿norodnych sytuacjach osobistych i instytucjonalnych.Mo¿na je podzieliæ na dwa g³Ã³wne rodzaje: na sytuacje p e w n e (deterministyczne) i sytuacje r y z y k o w n e (niepewne).Kryterium takiego podzia³u jest zakres wiedzy decydenta o wynikach dzia³ania.W s y t u a c j i p e w n e j (deterministycznej) dzia³anie jednoznacznie determinuje wynik i dlatego decydent mo¿e z absolutn¹ pewnoœci¹ stwierdziæ, co osi¹gnie po dokonaniu okreœlonego wyboru.Jeœli w dobrej restauracji goœæ woli stek ni¿ rumsztyk, to po z³o¿eniu zamówienia otrzyma preferowane danie.W omawianej sytuacji nie wystêpuje wiêc ani ryzyko, ani niespodzianka.Podejmowanie decyzji tego rodzaju by³o przedmiotem obszernych badañ przeprowadzonych przez J.Reutta (1949).W s y t u a c j i r y z y k o w n e j cz³owiek nie jest pewny, jaki wynik osi¹gnie po wyborze dzia³ania.Postanowienie o wykonaniu niebezpiecznej operacji chirurgicznej czy przyst¹pieniu do egzaminu konkursowego mo¿e prowadziæ zarówno do konsekwencji po¿¹danych, jak i do konsekwencji niepo¿¹danych, mo¿e przynieœæ zyski lub spowodowaæ straty.W chwili podejmowania decyzji jednostka nie ma podstaw do tego, aby stwierdziæ, który z tych wyników nast¹pi.Sytuacje o tego typu uwarunkowaniach nazywamy sytuacjami ryzykownymi.Wiêkszoœæ rzeczywistych sytuacji decyzyjnych ma charakter ryzykownY#156zegranej.Jedynie w okolicznoœciach najprostszych i dobrze okreœlonych, kich, jakie wystêpuj¹ w utopii Skinnera Walden Two, decydent zdolny jest eewidywaæ z absolutn¹ pewnoœci¹ konsekwencje w³asnych postanowieñ.atego te¿ sytuacje ryzykowne sta³y siê przedmiotem intensywnych badañ ychologicznych.odel sytuacji ryzykownejruktura sytuacji ryzykownej jest doœæ skomplikowana, dlatego rozwa¿ania rozpoczniemy od analizy elementarnego przyk³adu, który zosta³ przedstaony w tabeli 1."UBEZPIECZENIE SAMOCHODU"d, - Ubezpieczyæ samochódd2 - Nie ubezpieczaæ samochodusz - Bez wypadkuw,2 - W³aœciciel p³aci za polisê ubezpieczeniow¹w22 - W³aœciciel dysponuje sum¹, której nie wyda³ na polisê ubezpieczeniow¹W³aœciciele samochodów osobowych na ca³ym œwiecie maj¹ do wybodwa dzia³ania: d, - ubezpieczyæ samochód: d2 - nie ubezpieczaæ Dzia³ania takie nazywa siê czêsto opcjami lub alternatywami decyzyjni.Jak wynika z tabeli 1, ka¿de z tych dzia³añ prowadzi do dwóch ¿liwych wyników
[ Pobierz całość w formacie PDF ]